به گزارش ماین نیوز، بدون شک سنگ‌های قیمتی یکی از مهم‌ترین شاخه‌های تجارت در دنیا هستند. در دنیا ۵ کشور در حوزه سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی که برخی از آن به‌عنوان جواهر یاد می‌کنند، دارای ذخایر معدنی فراوانی هستند که ایران یکی از آنهاست. در این میان از بین ۳۹ معدن سنگ قیمتی در کشور ۲۰ معدن در خراسان رضوی وجود دارد که همین عامل باعث شده تا مشهد به‌عنوان شهر جهانی گوهرسنگ‌ها از سوی شورای جهانی صنایع‌دستی معرفی شود.بر اساس اعلام سازمان صنعت، معدن و تجارت ۴ میلیارد تن ذخایر سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی در ۱۴ استان کشور وجود دارد که تاکنون اقدام مهمی برای بهره‌برداری از آنها نشده است.
۱۰۴ کیلوگرم فیروزه صادراتی
اما به‌راستی ارزش صادراتی و میزان استخراج فیروزه به‌عنوان مهم‌ترین سنگ زینتی در کشور چقدر است و چرا به این صنعت باوجود ارزش بالای مادی بهایی داده نمی‌شود؟
برای پاسخ به این پرسش به سراغ معاون امور معادن سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی رفتیم تا بدانیم میزان تولید و صادرات فیروزه در خراسان رضوی چقدر بوده است.به گزارش مهر، رضا شجاعی می‌گوید: در حوزه صادرات رسمی در سال ۹۵ از خراسان رضوی ۱۰۴ کیلوگرم فیروزه به ارزش ۹۱ هزار دلار به خارج از کشور صادر شده است.وی می‌افزاید: ۷۹ درصد صادرات فیروزه کشور را خراسان رضوی به خود اختصاص داده و در ۴ ماه ابتدای امسال نیز ۵۳ کیلوگرم فیروزه به ارزش ۷ هزار دلار صادر شده است.بسیاری از فیروزه‌ها تبدیل به انگشتر و گردنبند شده و گردشگران و زائران خارجی، آنها را به‌صورت چمدانی می‌برند که جایی ثبت و ضبط نمی‌شود.معاون امور معادن سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی بیان می‌کند: کل صادرات فیروزه کشور در سال ۹۵ بیش از ۱۳۲ کیلوگرم به ارزش۱۱۲ هزار دلار بوده است.شجاعی اظهار می‌کند: صادرات فیروزه از مشهد به کشورهای ترکیه، اندونزی، تایلند، امارات، ژاپن، چین و انگلیس انجام می‌شود.
وی می‌گوید: بهره‌برداری از معدن فیروزه نیشابور در اختیار شرکت تعاونی با ۳۵۰ عضو است که به طور عمده از ساکنان دو روستای نزدیک معدن هستند. استخراج سنگ فیروزه از این معدن در گذشته ۱۵ تن در سال بود و حالا به ۴۰ تن رسیده و رکورد استخراج تا ۴۷ تن نیز ثبت شده است.شجاعی بیان می‌کند: معدن فیروزه نیشابور ذخیره فیروزه بالایی دارد و تاکنون ۸ هزار و ۷۰۰ تن ذخیره قطعی برای آن پیش‌بینی‌شده و اکتشافات تکمیلی ادامه دارد.معاون امور معادن سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی تاکید می‌کند: استفاده از روش‌های نوین برای استخراج سنگ معدن، تکمیل چرخه فرآوری و پیگیری گردشگری معدن عرصه‌های مهمی است که باید موردتوجه قرار گیرد.
مهم‌ترین منابع صادرات غیرنفتی
مسئول صنف فیروزه و عقیق‌تراشان مشهد هم می‌گوید: صادرات فیروزه خام ممنوع است و فقط در موارد ویژه و به‌صورت موردی مجوز داده می‌شود که این موضوع نیز به‌ندرت اتفاق می‌افتد.
به‌طورکلی واردات فیروزه خام آزاد و تراشیده آن ممنوع است و صادرات فیروزه خام، ممنوع و تراشیده آن آزاد است.عبدالصمد رحیمی مقدم ادامه می‌دهد: فیروزه یکی از اقلام صادراتی بسیار خوب ما در مشهد است که نه‌تنها ارزبری ندارد- بدین معنی که برای تولید آن از هیچ فناوری خارجی استفاده نمی‌شود و هزینه‌ای را تحمیل نمی‌کند- بلکه ارزآوری نیز دارد و این نکته در افزایش صادرات غیرنفتی کشور بسیار حائز اهمیت است.یکی از مشکلات عمده فیروزه‌تراشان مشهدی این است که مقدار فیروزه خامی که به مشهد می‌رسد به دلیل وجود کارگاه‌های فیروزه‌تراشی در روستاهای اطراف معدن و تعداد زیاد روستاییانی که از سهامداران این معادن هستند کم است.وی تصریح می‌کند: شرکت معادن خراسان وابسته به شرکت معادن ایران، معدن فیروزه خراسان رضوی را با ۱۸ کارگر از نیمه دوم سال ۸۲ به بخش خصوصی واگذار کرد. از آن موقع فعالیت‌های این معدن افزایش چشمگیری داشته و امروز حدود ۱۷۰ کارگر در این معدن مشغول به کار هستند.مسئول صنف فیروزه‌تراشان با اشاره به تقسیم فیروزه‌های استخراج‌شده میان فیروزه‌تراشان ابراز می‌کند: از زمان واگذاری به بخش خصوصی، دستگاه‌های قوی فیروزه‌تراشی در روستاهای اطراف معدن و شهرهای مجاور مانند شهر فیروزه و نیشابور قرار داده شده است. امروز حدود ۵۰۰ کارگاه فیروزه‌تراشی با بکارگیری یک یا دو نیرو مشغول به کار هستند.رحیمی مقدم با اشاره به اینکه امروز شاهد هستیم در «بازار رضا» مشهد کارگاه‌های فیروزه‌تراشی به طور عمده به فروشگاه تبدیل شده‌اند، می‌گوید: ۸۰ درصد فیروزه‌های تراشیده شده به کشورهای خارجی صادر می‌شود و سهم فروش داخلی فیروزه ۲۰ درصد است.این مسئول ادامه می‌دهد: در داخل کشور به‌هیچ‌وجه از فیروزه خارجی استفاده نمی‌شود، در قدیم فیروزه‌هایی از معادن آریزونای امریکا وارد کشور می‌شدند که امروز به‌ندرت در داخل کشور یافت می‌شوند.وی تاکید می‌کند: غیر از معدن فیروزه نیشابور، در کرمان و دامغان نیز به تازگی معادن فیروزه کشف شده‌اند که اگر محصول خام به‌دست‌آمده از این معادن نبود، دستگاه‌های فیروزه‌تراشی بدون استفاده می‌ماندند.
دولت هیچ حمایتی نمی‌کند
مسئول صنف فیروزه و عقیق‌تراشان مشهد خاطرنشان می‌کند: با توجه به اینکه معدن فیروزه و فیروزه‌تراشی به بخش خصوصی واگذارشده است، گمرک خراسان رضوی با دید مثبت همکاری‌های زیادی را با این بخش انجام می‌دهد.وی با تاکید بر رونق بازار فیروزه‌تراشی در چند سال گذشته تصریح می‌کند: افزایش تعداد کارگران در چند سال گذشته، حاکی از آن است که بازار فیروزه در خراسان رضوی در حال پیشرفت است و هر سال بر رونق آن افزوده می‌شود.رحیمی مقدم ادامه می‌دهد: به دلیل اینکه فیروزه‌تراشان ایرانی معتقدند پشت فیروزه نباید تراش داده شود و به‌نوعی شناسنامه آن است، گاهی این فیروزه‌ها که تراشیده نیستند به کشورهایی مانند ترکیه صادر می‌شوند و این کشورها فیروزه‌ها را تراش کامل داده و به ایران برمی‌گردانند. این موضوع نیز به‌ندرت اتفاق می‌افتد و شاید از هر ۱۰۰ کیلو فیروزه صادرشده ۳ کیلوی آن به کشور برگردانده شود.
از ظرفیت‌ها به‌خوبی استفاده نکرده‌ایم
در ادامه، به سراغ نماینده مردم نیشابور و فیروزه در مجلس شورای اسلامی رفتیم تا از اقدامات انجام شده برای حمایت از صنعت فیروزه جویا شویم.حمید گرمابی اظهار می‌کند: معدن فیروزه نیشابور یکی از قدیمی‌ترین معادن کشور است که حدود ۷ هزار سال پیش کشف شده است. این معدن در سال‌های طولانی از سوی شرکت‌ها و سازمان‌های مختلف اداره شده و هم‌اکنون نیز از سوی یک شرکت تعاونی اداره می‌شود. وی می‌افزاید: این شرکت از سوی جمعی از اهالی روستای فیروزه نیشابور ایجادشده و هم‌اکنون حدود ۲۰۰ نفر از روستاییان از سهامداران آن هستند.
ایجاد این شرکت تعاونی، وضعیت اشتغال مناسبی را برای روستاییان ایجاد کرده است.گرمابی تصریح می‌کند: با توجه به اینکه فیروزه نیشابور در دنیا مشهور است تاکنون نتوانسته‌ایم از این ظرفیت به‌خوبی استفاده کنیم و ارزش‌افزوده بالایی از این کالا داشته باشیم.نماینده مردم نیشابور در مجلس شورای اسلامی ادامه می‌دهد: به تازگی در بازدیدی که به عمل آمد متوجه شدیم سنگ فیروزه استخراجی از معادن نیشابور به‌صورت مزایده به شرکت‌ها و افراد، واگذار شده و این موضوع سبب می‌شود فیروزه خام با بالاترین مبلغ ممکن به فروش برسد و رقابت درون کشوری برای خرید این کالا افزایش یابد، چراکه فیروزه نیشابور طرفداران بسیار زیادی دارد. بهترین راه برای عرضه فیروزه نیز همین است.وی با تاکید بر اینکه با توجه به واگذاری این معدن به بخش خصوصی، مسئولیت برگزاری مزایده برای فروش فیروزه استخراجی بر عهده این بخش است ابراز می‌کند: اما اینکه پس از خرید این فیروزه‌ها از سوی اشخاص و شرکت‌ها چه تصمیمی برای این کالا گرفته می‌شود بر عهده خریداران است و این فیروزه‌ها پس از تراشکاری در کشور توزیع و صادر می‌شوند.گرمابی خاطرنشان می‌کند: البته مشکلات ایجادشده در توزیع نامناسب این کالا در شهرهای مختلف نیز می‌توانند به دلیل فروش فیروزه به‌صورت مزایده باشد و نرخ بالای این کالا در کشور فیروزه‌تراشان را مجبور به واردات فیروزه خام از دیگر کشورها می‌کند.وی با اشاره به اقدامات انجام‌شده برای فرآیند استخراج و عرضه فیروزه در کشور می‌افزاید: ما به تازگی درخواست‌های متعددی به دولت داده‌ایم و در حال پیگیری آنها هستیم.نماینده مردم نیشابور در مجلس شورای اسلامی ادامه می‌دهد: آسفالت کردن جاده میانی معدن و روستای فیروزه به‌منظور تسهیل رفت‌وآمد روستاییان برای شناخت بیشتر مردم، یکی از اقدامات است چراکه این معدن و اطراف آن می‌تواند به یکی از جاذبه‌های گردشگری تبدیل شود.گرمابی ادامه می‌دهد: همچنین پیگیری مشکلاتی که در مباحث مالیاتی وجود دارد، برگزاری سمینار ملی با موضوع فیروزه و با هدف شناخت بیشتر این ظرفیت و ساخت مجموعه‌ای در معدن فیروزه به‌منظور ایجاد بازاری برای عرضه و فروش کارهای فیروزه‌تراشان از اقداماتی است که تاکنون انجام شده است.
فیروزه ایران نتوانسته جایگاه خود را در بازار جهانی حفظ کند
نایب‌رئیس اتحادیه فیروزه و عقیق‌تراشان خراسان رضوی هم می‌گوید: برنامه‌ریزی نکردن برای توزیع مناسب فیروزه خام در سطح استان از سوی شرکت تعاونی معادن که استخراج فیروزه را بر عهده دارد، مشکلات زیادی را برای بازار فیروزه در مشهد ایجاد کرده است.مجید مدالیان می‌افزاید: همچنین نبود برنامه‌ریزی مناسب برای تولید و صادرات فیروزه موجب شده که فیروزه ایران نتواند جایگاه خود را در بازار جهانی حفظ کند. به جرات می‌توان گفت فیروزه‌تراشان مشهدی بهترین فیروزه‌تراشان دنیا هستند اما کمبود فیروزه خام در مشهد، ما را به واردات فیروزه وادار کرده است.نایب‌رئیس اتحادیه فیروزه و عقیق‌تراشان خراسان رضوی با تاکید بر اینکه اگر دولت از این صنف حمایت کافی کند، وزارت صنعت، معدن و تجارت این امکان را دارد که با مدیریت مناسب، مشکلات این بخش را حل کند می‌گوید: امروز به‌جای اینکه فیروزه ایران به‌تمامی جهان صادر شود، بازار ایران به بازار هدف برای فروش فیروزه تبدیل شده است و فیروزه‌های وارداتی از کشورهای مصر، مکزیک و چین حدود ۷۰ درصد بازار فیروزه را اشغال کرده‌اند. وی ادامه می‌دهد: با توجه به اینکه معادن فیروزه نیشابور به شرکت‌های خصوصی واگذار شده‌اند، اهمیت اجرای اصل ۴۴ قانون اساسی و نظارت بر فعالیت شرکت‌های خصوصی باید موردتوجه قرار گیرد. مدالیان ضمن تاکید بر مشکلات فیروزه‌تراشان در مشهد ابراز می‌کند: یکی دیگر از مشکلات این است که فیروزه تراشیده صادرشده به کشورهایی مانند ترکیه پس از فرآوری به مدل‌های زینتی مختلف با نام این کشور به بازار جهانی صادر می‌شود.وی می‌گوید: فیروزه ایران سرمایه‌ای نهفته است که اگر نظارت و مدیریت کافی شود می‌تواند به یکی از مهم‌ترین صادرات غیرنفتی کشور تبدیل شود.
فیروزه خارجی در بازار مشهد
در ادامه گزارش، سری به بازار فروش زیورآلات فیروزه در مشهد زدیم تا وضعیت فروش این سنگ ارزشمند را بررسی کنیم.یکی از فروشندگان انگشترهای فیروزه که در نزدیکی حرم مشغول به فعالیت است می‌گوید: انگشتر فیروزه اصل که به‌قول‌معروف رگه داشته باشد در بازار نرخ بالایی دارد و به همین دلیل مدل‌های مختلف و حتی تقلبی نیز در بازار وجود دارد. حسینی می‌گوید: متاسفانه برخی فیروزه غیر اصل یا خارجی را به نام فیروزه نیشابور می‌فروشند که غلط است. یکی دیگر از فروشندگان نیز درباره وضعیت بازار فروش انگشتر و گردنبند فیروزه در مشهد می‌گوید: فیروزه با کیفیت‌های مختلف در مشهد وجود دارد و سنگ‌های مرغوب نیز برای فروش در نمایشگاه‌های خارجی از سوی برخی تاجران به‌صورت نگین‌های تراشیده شده یا انگشتر کامل به کشورهایی مانند ترکیه، امارات و عربستان برده می‌شوند.احمدی بیان می‌کند: در چند سال گذشته با ورود زائران عرب به مشهد بازار فروش فیروزه نیز رونق گرفته است.بنابراین گزارش، باوجود استادکاران ماهر در حوزه تراش فیروزه در مشهد، دولت در مرحله نخست باید ضمن ایجاد محدودیت در واردات سنگ فیروزه بی‌کیفیت به‌شکل خام، با حمایت از معدنکاران زمینه ورود فناوری‌های جدید استخراج سنگ فیروزه را فراهم آورد تا مواد اولیه مناسبی برای تراش در اختیار فعالان این حوزه قرار گیرد.
سنگ و مصالح ساختمانی
